Mbunalar

Mbunalar

( Yazım Tarihi : 19/4/2007 )

Bu yazıda Malawi gölünün huysuz ve sevimli balıkları mbunaları inceleyeceğiz. Mbunalar, Malawi Gölü’nde yaşayan 3 ana balık grubundan birine verilen isimdir. "Kayada yaşayan" anlamına gelen mbuna, bu gruptaki balıkların doğal yaşam özellikleri düşünülürse çok uygun seçilmiş bir kelimedir. Mbunalar birçok özellikleri açısından diğer iki grup olan Peacock ve Haplochromine gruplarına mensup balıklardan farklılıklar taşırlar. İlk olarak mbunaların doğal yaşantılarını inceleyerek biraz tanımaya çalışalım.

Mbunalar Malawi Gölü’nün kayalık sahil ve diğer kayalık bölgelerinde, 40 metreye kadar olan derinliklerde yaşarlar. Bu kayalıklar mbunaların beslenme, saklanma ve yuvalanmaları için uygun olanakları sağlarlar. Genel olarak herbivor (otçul) ve omnivor (etçil-otçul) türlerden oluşan mbunalar doğalarında temel olarak kayalar üzerinde bulunan alglerle ve alglerin içinde yaşayan küçük canlılarla beslenirler. Ağız ve çene yapıları algleri kayalardan kolayca sökebilmelerini sağlayacak şekilde evrimleşmiştir. Sindirim sistemleri ise bitkisel kaynaklı olan dietlerini sindirebilecek şekilde daha uzundur. Bunun dışında planktonların bol olduğu dönemlerde mbunaların açık sularda planktonla beslendikleri de görülebilir. Mbunalar kolay yiyecekleri severler ve önlerine gelen kolay fırsatları geri çevirmezler.


Mbuna türlerinin tümü ağızda kuluçka yaparlar. Anneler serbestçe yüzebilme aşamasına gelmiş yavrularını serbest bırakırlar ve bu noktadan sonra korumazlar. Doğanın muhteşem dengesiyle mbuna yavruları kendilerini mükemmel şekilde koruyabilecek içgüdülere sahiptirler. Yaşadıkları kayalık bölge yavruların saklanmasına ve kendini koruyabilmesine olanak sağlar. Yavrulardaki kendini koruyabilme özelliği kayıp oranını azaltır, bu da mbunaların tek batında 250 kadar yavru verebilen Dimidiochromis Compressiceps (yaprak çiklit) gibi bir batında büyük sayılarda yavru verme ihtiyacı duymadan nesillerini devam ettirebilmelerine olanak sağlar.


Mbunalar diğer türlere göre daha mütevazi boylara ulaşabilirler. Büyük gruplar halinde yaşarlar ancak sürü formu oluşturmazlar. Daha agresif ve bölgecidirler. Malawi Gölü’ndeki mbunaların çoğu değişik renk varyasyonlarına sahiptir, öyle ki neredeyse her izole kayalık bölge ya da sahil şeridinin kendine has tür ve renk varyasyonları bulunur.

Pseudotropheus demasoni---pombo kayalıkları

Pseudotropheus demasoni---Mozambik

Biraz da mbunaları oluşturan cinsleri ve bu cinsleri oluşturan bazı türleri inceleyelim. Yapılan morfolojik araştırmalarla mbunalar son olarak 11 farklı cins altında toplanmıştır. Bu cinsleri oluşturan türlerin sayısı ise bilinmemektedir. Birçok türün ayrı bir tür mü ya da bilinen bir türün varyasyonu mu olduğu hala kesinlik kazanmamış durumdadır. Aşağıda mbunaları oluşturan cinsler yer almaktadır.

1.Cyahtochromis
2.Cynotilapia
3.Genyochromis
4.Gephyrochromis
5.Iodotropheus
6.Labeotropheus
7.Labidochromis
8.Melanochromis
9.Metriaclima (Maylandia)
10.Petrotilapia
11.Pseudotropheus

Bir cinsi oluşturan türler kendi içlerinde birbirlerine çok yakın özelliklere sahiptir. Örneğin Iodotropheus ve Labidochromis cinsine bağlı türler diğer mbuna türlerine göre daha uyumlu olurken, Genyochromis ve ülkemizde çok sık görülen Metriaclima, Melanochromis ve Pseudotropheus cinslerine bağlı türler nispeten daha agresiftir. Dikkat edilirse aynı cins altında toplanan türlerin fiziksel olarak ta birbirine çok yakın özellikler taşıdığı görülebilir. Ülkemizde yaygın olan bazı mbuna türleri:

Iodotropheus sprengerae (paslı çiklit)
Labidochromis caeruleus (sarı prenses)
Melanochromis auratus (auratus)
Melanochromis johannii (johanni)
Metriaclima callainos (Kobalt mavisi)
Metriaclima estherae -red- (portakal)
Metriaclima greshakei
Metriaclima lombardoi (kennyi)
Pseudotropheus acei (acei)
Pseudotropheus demasoni (malawi zebra)
Pseudotropheus socolofi (mavi prenses)

Son olarak mbunaların bakımlarından bahsedelim. Sağlıklı bir Mbuna tankı oluşturmak için dikkat edilmesi gereken en önemli nokta doğal koşullarına her anlamda mümkün olduğunca yaklaşabilmekten geçer. Dekor konusu en önemli faktörlerden biridir. İçinde mbuna bulunan bir tank mutlaka yuvalanma ve gerektiğinde saklanabilme özelliği taşıyan dekora sahip olmalıdır. Düzensiz yapıdaki bol girinti ve çıkıntılara sahip kayalar bunun için idealdir. Dikkat edilmesi gereken şey her mbunanın gerektiğinde rahatça yerleşebileceği bir yuvaya sahip olmasıdır. Yuva sahiplenememiş, diğer balıklar tarafından kayalara yaklaştırılmayan bir mbuna tank içinde asla huzurlu olmayacaktır. Kaya dekorunun tamamen tabanı kaplaması durumunda ise mbunaların kur yapma ve çiftleşme imkanları kısıtlanacaktır. Bu yüzden dekor yerleştirilirken bol kaya kullanılması ama yer yer boş kumluk alanlar bırakılması uygun olacaktır.

Mbunalar bölgeci ve agresif karakterde oldukları için tank içinde sürekli bölgelerini korumaya yönelik hareketler içinde bulunacaklardır. Kısa süreli aşırı ciddi boyutlara ulaşmayan kavgalar mbuna tanklarında sık sık görülebilir. Tank hacminin büyük olması ve yeterli dekor bu kavgaların önüne geçmenin en kolay yoludur. Tam tersi durumda ise yaralanma ve hatta ölümle sonuçlanan kavgalarla karşılaşmak normaldir. Aynı tankta aynı türden birden fazla erkek bulunması kavga olasılığını arttıracaktır. Çoğu mbuna dekorun yukarısında kalan tankın üst kısımlarını kullanmayı sevmez. Mutlaka kayalara yakın olmayı tercih edecektir. Bu yüzden mbuna tankı kurarken yükseklikten ziyade uzunluk ve genişliğin büyük tutulması daha uygun olacaktır.

Mbuna beslerken dikkat edilmesi gereken bir başka husus ta bu balıkların dietleridir. Yiyecek ayırt etmeyi sevmeyen mbunalar attığınız hemen hemen her türlü yemi yiyecektir. Yalnız doğalarında bol miktarda bitkisel besin tüketen mbunaların sindirim sistemleri diğer türlere göre daha uzun ve hassas olacak şekilde evrimleşmiştir. Verilen aşırı proteinli yemler bu balıkların sindirim sistemini zorlayacak ve çok sağlıklı görülen balıkların bir anda malawi bloat, kabızlık gibi hastalıklara yakalanmalarına, ya da yakalanmalarına meyilli hale gelmelerine sebep olacaktır. Uygun bir diet için mutlaka bol miktarda bitkisel yem verilmeli, protein içeren yemler ise destek görevi görecek şekilde aşırıya kaçmayan oranlarda verilmelidir. Harman içinde kullanılacak yemlerin çeşit olarak fazlalığı balıkların ihtiyaçlarını daha uygun şekilde karşılayacaktır.

Herkese sağlıklı mbunalar…



Yazar : Ediz Demirel e teşekkürler..